2023 Síða 5

Viðbrögð ökumanns þegar annað hjólið fer út fyrir bundið slitlag

Rannsóknarnefnd samgönguslysa rannsakar reglulega alvarleg umferðarslys þar sem ökumaður  missir stjórn á bifreið við að sveigja inn á veg eftir að hafa ekið út í kannt þannig að hjól fóru út af slitlagi eins og raunin var í þessu slysi. Mikilvægt er að bregðast rólega við, slá af og eða hemla gætilega og sveigja hægt aftur inn á veginn sé það mögulegt. Stundum getur verið betri kostur að stýra bifreiðinni út af veginum þegar aðstæður leyfa og reyna þannig eftir fremsta megni að komast hjá því að bifreiðin velti. Hraði þegar bifreið fer út af vegi, eða byrjar að velta, getur skipt sköpum og því er mikilvægt að draga úr ökuhraða.

Mikilvægt að sýna aðgæslu

Mikilvægt er að ökumenn og aðrir vegfarendur sem um gatnamót fara gæti sérstakrar aðgæslu og séu ávallt viðbúnir að bregðast við óvæntri hættu. Rannsóknarnefnd samgönguslysa hvetur ökumenn til þess að haga akstri sínum ávallt með aðgæslu í huga, stunda svokallaðan varnarakstur. Í því felst að ökumenn séu ávallt viðbúnir að bregðast við óvæntri hættu, jafnvel þegar hún er ekki sýnileg, reyni að sjá fyrir mistök annarra vegfarenda og gæti vel að ökuhraða. Því hraðar sem ekið er, því styttri tími er til viðbragðs og hætta á alvarlegum áverkum eykst. 

Slys eldri ökumanna á gatna- og vegamótum

Rannsóknir sýna að umferðarslys eldri ökumanna verða hlutfallslega oftar á gatna- og vegamótum[1] en slys þeirra sem yngri eru. Ástæður þess að eldri ökumenn lenda í slysum við þessar aðstæður eru raktar til ýmissa þátta. Með aldrinum dregur úr viðbragðsflýti og hraðaskynjun og verður því erfiðara að meta og bregðast við óvæntum hættum[2]. Eldri ökumenn virðast einnig þurfa að einbeita sér frekar að staðsetningu sinni á veginum en þeir sem yngri eru og kann það að draga athygli frá öðrum þáttum akstursins¹. Þá skerðist sjón og hreyfigeta með aldrinum[3]. Öll þessi atriði auka hættu á mistökum við akstur um vega- og gatnamót. Rannsóknir RNSA benda eindregið til þess að til að fækka megi banaslysum eldri ökumanna í umferðinni þurfi að leggja áherslu á umfjöllun um þennan flokk slysa. Veikindi og lyfjanotkun ökumanna hafa stundum verið orsakaþáttur þessara slysa auk annarra atvika. Eldri ökumenn geta vegið upp þennan áhættuþátt með því að aka hægar og halda meiri fjarlægð milli ökutækja til þess að auka þann tíma sem þeir hafa til þess að bregðast við.

[1] Dukic og Brobert, 2012. „Older drivers visual search behaviour at intersections“ Transport Research Part F 15 (2012) 462 – 470.

[2] Salvia og félagar, 2016. „Effects of Age and Task Load on Drivers, Responce Accuracy and Reaction Time When Responding to Traffic Lights“. Frontiers in Aging Neuroscience, 2016; 8:169.

[3] SWOV, 2010 „The Elderly and Infrastructure“ Fact Sheet, SWOV, Institute for Road Safety Reasearch, Haag, Holland.

Reiðhjólahjálmar

Í þessu slysi hlaut hjólreiðamaður banvæna höfuðáverka. Hann var ekki með hjálm. Erlendar rannsóknir sýna að mikill meirihluti banaslysa hjólreiðamanna eru af völdum höfuðáverka[1]. Reiðhjólahjálmar veita vernd gegn höfuðáverkum og hvetur Rannsóknarnefnd samgönguslysa reiðhjólamenn til að nota ávallt viðurkenndan reiðhjólahjálm við hjólreiðar. Í nýlegri viðamikilli samanburðarrannsókn á niðurstöðum fjölda rannsókna frá mörgum löndum á áhrifum hjálma á höfuðmeiðsli í reiðhjólaslysum kom í ljós, að hlutfall þeirra sem urðu fyrir höfuðmeiðslum var að meðaltali helmingi minna meðal þeirra sem voru með hjálm, en hjá þeim sem voru án hjálms[2]. Öryggisáhrif hjálma mælast meiri gagnvart alvarlegum höfuðmeiðslum. Hlutfall þeirra sem hlutu alvarleg höfuðmeiðsl, þ.m.t. banaslys, var að meðaltali 69% lægra meðal þeirra sem voru með hjálm en þeirra sem ekki voru með hjálm.

[1] Nicaj L, Mandel-Ricci J, Assefa S, Grasso K, McCarthy P, Caffarelli A, McKelvey W, Stayton C, Thorpe L, „Bicyclist Fatalities and Injuries in New York City: 1996-2005“: A Joint Report from the New York City Departments of Health and Mental Hygiene, Parks and Recreation, Transportation, and the New York City Police Department, 2006.

[2] Olivier, Creighton, 2017: „Bicycle injuries and helmet use: a systematic review and meta-analysis.“ International Journal of Epidemiology, Volume 46, Issue 1. Oxford University Press.

Útbúnaður reiðhjóla fyrir vetrarnotkun

Fyrir vetrarnotkun reiðhjóla er nauðsynlegt að gæta þess að hjólið sé í góðu lagi og vel útbúið fyrir dimmu, snjó og hálku. Yfir vetrartíma má búast við hálku víða. Við þær aðstæður geta nagladekk skipt sköpum. Góð ljós eru nauðsynleg því erfitt getur verið að greina hindranir í myrkri. Rannsóknarnefnd samgönguslysa hvetur reiðhjólamenn til þess að útbúa reiðhjól sín sérstaklega vel fyrir vetrarnotkun. Hjóla á góðum nagladekkjum, gæta sérstaklega að sýnileika með góðum ljósum og vera í sýnileikafatnaði.

Akstur undir áhrifum áfengis

Undanfarin ár hefur akstur undir áhrifum áfengis verið algeng orsök banaslysa í umferðinni. Eins og alþekkt er hafa vímuefni áhrif á dómgreind ökumanna og skynjun á umhverfið. Áfengismagn í blóði þarf ekki að vera mikið til að áhrifin skerði einbeitingu hins ölvaða, sjónsvið minnkar og fjarlægðarskyn versnar. Eftir því sem ölvun er meiri, lengist viðbragðstími og hreyfistjórnun og rökvísi skerðast.

Rannsóknarnefnd samgönguslysa ítrekar fyrri ábendingar um akstur undir áhrifum áfengis. Að mati nefndarinnar er nauðsynlegt að koma þeim skilaboðum áfram á framfæri við ökumenn að þeir aki ekki bifreið undir neinum kringumstæðum eftir að hafa neytt áfengis.

Fíkniefni og lyf

Í þessu slysi var ökumaður VW bifreiðarinnar undir áhrifum sljóvgandi lyfja og ólöglegra fíkniefna. Akstur undir áhrifum áfengis, vímuefna og lyfja er verulegt vandamál. Af sjö banaslysum sem urðu á Íslandi árið 2020 voru ökumenn í þremur slysum undir slíkum áhrifum. Eins og alþekkt er hafa vímuefni áhrif á dómgreind ökumanna og skynjun þeirra á umhverfið. Þættir eins og viðbragð, hreyfistjórnun og rökvísi skerðast og líkur á slysi aukast.

Rannsóknarnefnd samgönguslysa ítrekar fyrri ábendingar um að akstur undir áhrifum fíkniefna og sljóvgandi lyfja. Nauðsynlegt er að koma þeim skilaboðum á framfæri við ökumenn að þeir aki ekki undir neinum kringumstæðum eftir neyslu slíkra efna.

Akstur á að- og fráreinum

Þar sem slysið varð er umferð hröð og umferðarskipulag flókið. Mikilvægt er að ökumaður sé ávallt viðbúinn að bregðast við óvæntri hættu. Afar mikilvægt er að gæta vel að umferð annarra ökutækja þegar ekið er um fjölakreinavegi, sérstaklega þegar skipt er um akrein eða ekið fram úr umferð á annarri akrein. Mikill hraðamunur ökutækja á fjölakreinavegum, meðal annars við að- og fráreinar, gerir ökumönnum erfiðara að bregðast við ef óvænt hætta skapast eins og þetta slys sýnir.

Frágangur farms

Brýnt er að ökumenn sýni ýtrustu aðgæslu við hleðslu og frágang farms til að forða alvarlegum slysum. Í reglugerð nr. 671/2008 um hleðslu, frágang og merkingu farms segir að skorða skuli tryggilega farm og festa við ökutækið þannig að ekki sé hætta á að hann hreyfist eða losni, hvort sem er í kyrrstöðu eða í akstri. Einnig segir að farmrými sem eru afmörkuð með skjólborðum, hurðum eða sambærilegu skuli vera tryggilega lokuð á meðan á akstri stendur. Sturtupallar og önnur farmrými sem skipta má um skulu tryggilega fest við ökutæki. Gámurinn var ekki tryggilega festur, og lokið var heldur ekki tryggilega fest.

Hlífðarbúnaður Bifhjólafólks

Rannsóknarnefnd samgönguslysa beinir því til ökumanna bifhjóla að huga vel að hlífðarbúnaði sínum og yfirfara hann reglulega. Í 1. mgr. 78. gr. umferðarlaga nr. 77/2019, með síðari breytingum, er öllum sem eru á bifhjóli eða torfærutæki skylt að nota viðurkenndan hlífðarhjálm. Hjálmar gegna miklu hlutverki í slysavörnum. Ýmis annar hlífðarbúnaður er framleiddur fyrir bifhjólaakstur, sem mikilvægt er að kynna sér vel, svo sem slitsterkur hlífðarfatnaður með brynjum, hanskar og skór.